Οι επιδημίες, ιστορικά, αποτελούν την πιο επικίνδυνη φυσική καταστροφή, με τις ανθρώπινες κοινωνίες να έχουν πληγεί πολλές φορές στο παρελθόν από καταστροφικές επιδημίες και πανδημίες. Οι επιδημίες αποτελούν, αργές, μακροχρόνιες ή “συνεχείς” καταστροφές και πλήττουν εξαιρετικά μεγάλη περιοχή. Η πλέον φονική καταστροφή του 20ου αιώνα ήταν βιολογικού χαρακτήρα και ήταν μια παγκόσμια καταστροφή που εξαπλώθηκε σε Αφρική, Ευρώπη, Ασία, νότιο Ειρηνικό και Αμερική (κυρίως βόρεια και Βραζιλία). Μιλάμε για την πανδημία γρίπης του 1918 γνωστή ως Ισπανική γρίπη που ξέσπασε στα τέλη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και άφησε πίσω της αδιευκρίνιστο αριθμό θυμάτων μεταξύ 20 και 50 εκατομμυρίων, με την Ισπανία να έχει το μεγαλύτερο πλήγμα με περίπου 7 εκατομμύρια. Ξεπερνώντας κατά πολύ τον αριθμό των θυμάτων του ίδιου του πολέμου, αλλά και του “Μαύρου Θανάτου” όπως λεγόταν στην Ευρώπη η βουβωνική πανώλη του 1347-1351.
Οι κρίσεις, που αφορούν βιολογικό κίνδυνο, είναι μια πολύ σύνθετη κατάσταση για το πώς πρέπει να προτεραιοποιηθούν οι δραστηριότητες και για το πώς πρέπει να ληφθούν οι αποφάσεις. Η πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει πολλά κοινωνικά συστήματα δημιουργεί απειλές με δυνάμει καταστροφικά αποτελέσματα. Οι πηγές της ευπάθειας συχνά ελλοχεύουν βαθιά μέσα στο σύστημα και συνήθως περνούν απαρατήρητες από τους φορείς που χαράσσουν την πολιτική. Σε κατάσταση κρίσης αυτοί οι “αθώοι” παράγοντες, γνωστοί ως παθογένειες που προϋπάρχουν της κρίσης, συνδυάζονται και μετασχηματίζονται σε μια αδιαμφισβήτητη απειλή. Ακόμα η αντίληψη του κινδύνου από τον άνθρωπο. Ή συχνά οι άνθρωποι έχουν διαφορετική άποψη για την ίδια κατάσταση. Μην ξεχνάτε, ότι η κρίση του ενός μπορεί να είναι ευκαιρία για τον άλλον. Οι “αθώοι” παράγοντες μπορούν να τροφοδοτούν την κρίση προκαλώντας κλιμάκωση που μπορεί να πάρει διαστάσεις χιονοστιβάδας από σύστημα σε σύστημα. Χαρακτηριστικό στις επιδημίες είναι η κατάρρευση των συστημάτων υγείας.
Κατά την επώαση της κρίσης οι φορείς που χαράσσουν την πολιτική δεν παρατηρούν κάτι έξω από τα συνηθισμένα, παρά τις παθογένειες που υπάρχουν και υπονομεύουν το σύστημα. Μόνο όταν εκδηλωθεί η αστοχία θα παρθούν επιπλέον μέτρα, πολλές φορές αφού εκδηλωθούν οι καταστροφικές συνέπειες. Έτσι, η λήψη κρίσιμων αποφάσεων και η εφαρμογή τους, όποιες και αν είναι οι αποφάσεις, κρίνονται από τα αποτελέσματα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ – (MSc) Μεταπτυχιακός φοιτητής Καταστροφών & Κρίσεων, Τμήματος Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ)
e-mail: [email protected]
